De Cognitieve Revolutie

Wat wordt bedoeld met de cognitieve revolutie?

Hariri schetst in zijn boek Sapiens een beeld van Homo Sapiens die zich weliswaar goed weet te handhaven in Oost Afrika maar die uit het midden Oosten wordt verdreven door Homo Neanderthaler. Pas vanaf 70.000 jaar geleden weten wij ons buiten Afrika te handhaven. Maar dan ook meteen goed. Binnen 30.000 jaar werd Europa bevolkt maar ook Australië. Boten, de olielamp, boog en pijlen en naalden (essentieel om goede kleding te maken) werden uitgevonden. Kunst, religie, handel en sociale stratificatie kunnen we betrouwbaar bewijzen in deze periode. Deze mensen waren cognitief even capabel als wij waren. Ze hadden eenzelfde soort van taal als wij.  Deze 30 millennia vormen de periode van de cognitieve revolutie.

In de archeologie wordt gesproken over het ontstaan van de moderne leefwijze (moderniteit). Mensen maken combinatie werktuigen (bijvoorbeeld werpsperen met een stenen punt, iets wat daarvoor nooit werd gedaan), passen zich vrijer (creatiever?) aan omstandigheden aan en plannen hun bezigheden, beginnen kunst te maken. Deze ‘moderne’ mens komen we voor het eerst tussen de 100 en 50 duizend jaar geleden in Zuidelijk Afrika tegen. Deze mensen verspreiden zich vervolgens vanuit Afrika over de hele wereld en zijn dan ook de voorouders van ons allemaal.

Maar wat vooral interessant is dat volgens de meeste archeologen deze moderne technologie niet mogelijk is zónder geavanceerde manieren om informatie over te dragen en te gebruiken. En dat doen deze mensen met een soort taal zoals wij die ook spreken. Waarbij het vertellen van verhalen niet alleen de manier is waarop de technologie wordt doorgegeven maar ook de manier is waarop de groep de eigen cultuur doorgeeft aan de volgende generatie. Die het geheugen van de mens enorm verdiept. En die ons bewustzijn mogelijk maakt.

Enige definities

Waar hebben we het over als we praten over het bewustzijn. Ik volg de “hard problem” definitie van David Chalmers (1995): “why there is something it is like to entertain a mental image, or to experience an emotion”. Mijn vertaling: Dat er iets is dat voelt als het koesteren van een mentaal beeld of het ervaren van een emotie. Een mentaal beeld (“mental image“) is een afbeelding in ons brein / geest / ziel van de buitenwereld en ook van wat wij denken of voelen. En wij ervaren dus “iets” dat ons voorkomt als “iets” dat deze afbeelding ervaart. Of dat er iets is dat een emotie ervaart.

Een ander belangrijk begrip is Meme. Deze term kent de jeugd vooral van de social media. Ik heb het over de technische term die Richard Dawkins (1976) bedacht om te beschrijven hoe cultuur zich voortplant. Zoals biologische “zaken” met genen tegelijk worden overgebracht vindt de overdracht van cultuur met memes plaats. Wat memes exact zijn is (uiteraard) onderwerp van gepassioneerde discussies, maar onze taal en spraak zijn in ieder geval memes. Gebaren, typische houdingen en dergelijke ook. Kleding? Ik denk het wel.

Meme is de eenheid van transmissie van onze cultuur. En de evolutie van cultuur gaat véél sneller dan de biologische variant! Op basis van een biologische ontwikkeling is geen cognitieve revolutie mogelijk. Op basis van memes wel!

 

© Copyright 2020, Wil Spronck